Νοητική Υστέρηση

H μελέτη της νοητικής υστέρησης παρουσιάζει πολλές ιδιαιτερότητες κυρίως λόγω της εξαιρετικής ανομοιογένειας των περιπτώσεων που ταξινομούνται υπό αυτόν τον όρο. Άλλωστε η νοητική υστέρηση διαφέρει από όλα τα υπόλοιπα προβλήματα αναπτυξιακής ψυχοπαθολογίας που περιγράφονται, διότι δεν αποτελεί συγκεκριμένη διαταραχή και δεν είναι σαφώς οριοθετημένη κλινική οντότητα αλλά εμφανίζεται ως κυρίαρχο ή δευτερεύων σύμπτωμα πολλών διαφορετικών συνδρόμων και διαταραχών. Πολλές φορές μάλιστα, είναι συνέπεια κακών συνθηκών διαβίωσης και σχετίζεται ευθέως με το κοινωνικό – οικονομικό και μορφωτικό επίπεδο των γονέων.
Ανάλογα με την αιτιολογία της, διαφοροποιούνται σημαντικά τα συνωδά προβλήματα, η έκταση της , η επίδραση που ασκεί στην προσαρμογή του ατόμου και η πρόγνωση για την εξέλιξη της. Δύο άτομα με την ιδία διαταραχή ενδέχεται να διαφέρουν πολύ ως προς την κλινική τους εικόνα ιδιαίτερα έντονη, ωστόσο , είναι η διαφορά που μπορεί να παρατηρηθεί ανάμεσα σε δυο άτομα που παρουσιάζουν νοητική υστέρηση. Ένα παιδί με νοητική υστέρηση λόγω διαβίωσης σε μορφωτικά περιοριστικά περιβάλλον, ένα παιδί με μέτρια νοητική υστέρηση λόγω συνδρόμου DOWN και ένα παιδί με σοβαρή ή βαριά νοητική υστέρηση λόγω πολλαπλών οργανικών προβλημάτων – τα οποία μπορεί να οφείλονται σε εγκεφαλική παράλυση- έχουν ελάχιστες έως μηδαμινές ομοιότητες μεταξύ τους. Είναι επομένως σκόπιμο να έχουμε υπόψη μας αυτές τις διαφορές όταν μιλάμε, γενικά , για «άτομα με νοητική υστέρηση».
Σύμφωνα με τον Αμερικανικό σύνδεσμο για την νοητική υστέρηση «.... Η νοητική υστέρηση είναι παρούσα όταν ειδικοί νοητικοί περιορισμοί επηρεάζουν την ικανότητα του ατόμου να αντιμετωπίσει τις συνήθεις προκλήσεις της καθημερινής ζωής στην κοινότητα. Αν οι νοητικοί περιορισμοί δεν έχουν πραγματικοί επίδραση στην λειτουργικότητα του, τότε το άτομο εν έχει νοητική υστέρηση.»
Είναι λοιπόν πιθανόν ένα άτομο με δείκτη νοημοσύνης 70, το οποίο ζει σε χωριό και ασκεί απλή αγροτική εργασία να μην αντιμετωπίζει κανένα πρόβλημα προσαρμογής και να μη θεωρείται ως άτομο με νοητική υστέρηση. Αντίθετα , ένα άτομο με τον ίδιο δείκτη νοημοσύνης , το οποίο ζει σε μια μεγαλούπολη, όπου οι τεχνολογικές εξελίξεις απαιτούν αναπτυγμένες γνωστικές και νοητικές ικανότητες, ενδέχεται να αντιμετωπίζει αρκετά προβλήματα προσαρμογής και να ανταποκρίνεται στα κριτήρια της ήπιας νοητικής υστέρησης. Επίσης ένα παιδί με δείκτη νοημοσύνης 70 ενδέχεται να αντιμετωπίζει δυσκολίες προσαρμογής στο σχολειό, διότι οι νοητικές ικανότητες δεν του επιτρέπουν να αφομοιώσει το σύνολο της διδακτέας ύλης. Το ιδιο παιδί όμως μπορεί να μην αντιμετωπίζει δυσκολίες προσαρμογής όταν τελειώσει το σχολειό και μάθει να ασκεί ένα απλό πρακτικό επάγγελμα, όποτε να μην ανταποκρίνεται πλέον στα κριτήρια της νοητικής υστέρησης.
Επομένως, στην περίπτωση της νοητικής υστέρησης, δεν μιλάμε μόνο για διαφορετικές πολιτισμικές επιδράσεις ή για περιβαλλοντικούς παράγοντες που ευνοούν την εκδήλωση μιας διαταραχής αλλά για την ίδια την ύπαρξη της νοητικής υστέρησης, η οποία μπορεί να υφίσταται ή να μην υφίσταται ανάλογα με το πλαίσιο στο οποίο ζει και μεγαλώνει το άτομο. Για το λόγο αυτόν άλλωστε η νοητική υστέρηση έχει αντιμετωπιστεί με πολλούς , διαμετρικά αντιθέτους τρόπους, κατά την διάρκεια των αιώνων. Δεν είναι μόνο τα επιστημονικά κριτήρια για την διάγνωση της νοητικής υστέρησης που έχουν υποστεί αλλαγές, αλλά κυρίως ο τρόπος που η επιστήμη ερμηνεύει και η κοινωνία αντιλαμβάνεται και αποδέχεται τα άτομα με νοητικές ανεπάρκειες.